KKTC Ortaöğretim Kademelerinde Görev Alan Öğretmenlerin Tükenmişlik Ve Örgütsel Yabancılaşma Düzeylerinin Belirlenmesi

Nilufer Gülşen; Hülya Şenol

doi:10.62416/ijwb-56

Yazarlar

Nilufer Gülşen Kıbrıs Sağlık ve Toplum Bilimleri Üniversitesi https://orcid.org/0009-0005-2821-1189
Hülya Şenol Kıbrıs Sağlık ve Toplum Bilimleri Üniversitesi https://orcid.org/0000-0003-1701-8103

DOI:

https://doi.org/10.62416/ijwb-56

Anahtar Kelimeler:

KKTC- tükenmişlik- örgütsel yabancılaşma- ortaöğretim

Özet

Bu çalışmanın amacı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ortaöğretim kademesinde görev alan öğretmenlerin tükenmişlik ve örgütsel yabancılaşma düzeylerini incelemektir. Bu çalışmada nicel araştırma yöntemi ve ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmada, kişisel bilgi formu, Maslach ve Jackson’un (1981) tarafından geliştirilen ve Ergin’in (1992) Türkçeye uyarladığı “Maslach Tükenmişlik Envanteri” ve Elma (2003) tarafından geliştirilen “Öğretmenler İçin Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği” veri toplama aracı olarak uygulanmıştır. Çalışmaya 2022-2023 eğitim yılı boyunca KKTC Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ortaöğretim kademelerinde görev alan 488 öğretmen katkı koymuştur. Katılımcı öğretmenlerden toplanan verilerin normal dağılım göstermemesi nedeni ile parametrik olmayan analizlerden Mann Whitney U ve Kruskal Wallis H testleri verilerin çözümlenmesinde uygulanmıştır. Çalışmada ortaya çıkan sonuçlar; kişisel başarıda azalma ve anlamsızlık alt boyutlarının en yüksek ortalama puana sahip olduklarını, katılımcı öğretmenlerin cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum ve mesleki kıdem değişkenlerinde tükenmişlik düzeyi bakımından birbirlerinden anlamlı bir biçimde farklılaştıkları bulunurken; cinsiyet, medeni durum ve mesleki kıdem değişkenlerinde de örgütsel yabancılaşma düzeyleri bakımından birbirlerinden anlamlı bir biçimde farklılaştıkları tespit edilmiştir. Uygulanan Korelasyon Kat Sayısı testi sonucunda iki kavram arasında anlamlı, pozitif ancak zayıf düzeyde bir ilişki olduğu ortaya çıkarken, tükenmişliğin örgütsel bağlılık kavramı üzerinde ise anlamlı ve olumlu bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada; öğretmenlerin kişisel başarıda azalma ve anlamsızlık düzeylerinin düşürülmesi için hizmet içi eğitim sağlanması ve ileride yapılacak olan çalışmalarda ise kavramların birbirleri ile ilişkilerinin diğer kavramlarla (Örgütsel kültür, örgütsel iklim…vb) birlikte aracılık rolü ile değerlendirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler: KKTC, tükenmişlik, örgütsel yabancılaşma, nicel araştırma, ortaöğretim

Referanslar

Acar, A & Çoğaltay, N. (2021). Sınıf Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeyleri İle Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki. International Journal Of Socıal Humanıtıes Scıences Research, 8(68), 888-902. https://doi.org/10.26450/jshsr.2398

Allahkerim, G. (2020). EFL Instructors’ Attitudes Towards Burn-out and Job Satisfaction: TRNC Evidence, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim ve Araştırma Enstitüsü, İngilizce Dili Öğretmenliği Anabilim Dalı, Gazimağusa.

Atmaca, T. (2020). Öğretmenlerin Kişilik Tipleri İle Mesleğe Yabancılaşma Arasındaki İlişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 491-506. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-613930

Averbek, E. (2016). İlkokullarda Görevli Öğretmenlerin Örgütsel Yabancılaşma İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.

Balcı, A .(2001). Etkili okul ve okul geliştirme: Kuram uygulama ve araştırma (Geliştirilmiş 2. Baskı). Ankara: PEGEM A Yayıncılık.

Başaran, İ. E. (2000). Eğitim yönetimi: Nitelikli okul. (Dördüncü yeniden yazım). Ankara: Feryal Matbaası

Beytekin, O. F., Arslan, H., & Doğan, M. (2020). Investigation Of Teachers’ Emotional Labour And Organizational Alienation Behaviours. Eğitim Kuram Ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(3), 308-321. https://doi.org/ 10.38089/ekuad.2020.30

Birkan, R. (2020). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin iş yaşam dengeleri üzerine etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.

Büyüköztürk, Ş. (2018)Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum, PEGEM AKADEMİ, 18. Baskı, Ankara. https://doi.org/10.14527/9789756802748

Çabuk, A. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Çelik, A. (2019). Örgütsel yabancılaşmanın yordayıcısı olarak farklılıkların yönetimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi Anabilim Dalı). https://doi.org/10.33308/26674874.2019332118

Çıngı, H. (1994). Örnekleme Kuramı. Ankara: H.Ü. Fen Fakültesi Basımevi

Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.

Emir, S. (2012). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Yabancılaşma Düzeyleri (Aydın İli Örneği) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Aydın.

Ergin, C. (1992). Doktor ve Hemşirelerde Tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin Uyarlanması, Bayraktar, R. ve İ. Dağ (eds.), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları (Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını). Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Türk Psikoloji Derneği, Ankara. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000009.

Eryılmaz, A., & Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286.

Friedman, İ. A.(1993). Burnout in teachers: The concepts and its unique core meaning. Educational and Psychological Measurement. Vol. 53 (Winter), Issue 4 . https://doi.org/10.1177/0013164493053004016

Gold, Y. and Rothman, R. A.(1992). The factorial validity of a teacher burnout measure (educators survey) administrated to a sample of beginning teachers in elemantary and secondary schools in California. Educational and Psychological Measurement. Vol. 52 (Fall), Issue 3. https://doi.org/10.1177/0013164492052003027

Hascher, T., & Hagenauer, G. (2010). Alienation from school. International journal of educational research, 49(6), https://doi.org/10.1016/j.ijer.2011.03.002

KKTC Eğitim Ortak Hizmetler Dairesi Müdürlüğü,’’2023-2024 Milli Eğitim Bakanlığı İstatistik Yıllığı’’, erişim: 01.01.2024, http://eohd.mebnet.net/?q=node/2145.

Kanbur, E. (2017). A research for examining work alienation through demographic characteristics. International Journal of Academic Value Studies, 3(16), 76-86. https://doi.org/10.23929/javs.619

Kaya, K. (2021). Banka çalışanlarında işe yabancılaşma, iş doyumu ve tükenmişlik arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 17(37), 4510-4534. https://doi.org/10.26466/opus.821059

Kazu, İ. Y., & Yıldırım, D. (2021). Mesleki Tükenmişlik: Etki Eden Faktörler, Belirtileri ve Sonuçları. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2), 462-473. https://doi.org/10.51725/etad.1003628

Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (30. Baskı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.

Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational behavior, 2, 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205

Otacıoğlu, S.G. (2008). Müzik Öğetmenlerinde Tükenmişlik Sendromu Ve Etkileyen Faktörler, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116.

Önal, S. (2015). Örgütsel sessizlik yabancılaşma ilişkisi: Çanakkale’deki orta ve büyük ölçekli oteller üzerine bir araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Edirne.

Örücü, E., Hasırcı, I., & Ergenler, E. (2022). Covid-19 Pandemi Döneminde Öğretmenlerin Örgütsel Yabancılaşma Eğilimleri ile Tükenmişlik Seviyeleri Arasindaki İlişkinin İncelenmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(Covıd-19 Özel Sayısı), 153-175. https://doi.org/10.31671/doujournal.949484

Özgül, F., & Atan, T. (2016). Öğretmenlerinin Tükenmişlik Düzeylerinin Demografik Özelliklerine Göre İncelenmesi (Ordu İli Örneği), Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1002-1016. https://doi.org/10.17556/jef.16981

Özler, N. D. E. & Dirican, M. (2014). Örgütlerde Yabancılaşma İle Tükenmişlik Sendromu Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 291-309.

Özkan, R. (2005). Birey Ve Toplum Gelişiminde Öğretmenlik Mesleğinin Önemi, Milli Eğitim Dergisi, 33(166), 33-42.

Öztabak, M. Ü. (2018). Rehber öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı demografik değişkenlere ve faktörlere göre incelenmesi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (12), 171-222. https://doi.org/10.16947/fsmia.502230

Pallant, J. (2013). SPSS Survival Manual: A Step by Step Guide to Data Analysis Using SPSS Program (5th ed.). Australia: Allen & Unwin. https://doi.org/10.4324/9781003117452

Parsak, G. (2010). Örgütlerde yabancılaşma ve iş tatmini ilişkisi: Çukurova Üniversitesi çalışanları üzerinde bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.

Sadeghi, K., & Khezrlou, S. (2016). The experience of burnout among English language teachers in Iran: self and other determinants. Teacher Development, 20(5), 631-647. https://doi.org/10.1080/13664530.2016.1185028

Şanlı, Ö., & Tan, Ç (2017). Öğretmenlerin Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2), 131-142. https://doi.org/10.18069/firatsbed.346496

Şimşek, H., Balay, R., & Şimşek, A. S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinde mesleki yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 53-72.

Şişman, M. (2002). Eğitimde mükemmellik arayışı: Etkili okullar. Ankara: PEGEM A Yayıncılık. Templin, T. J. (1988). Teacher isolation: A concern for the collegial development of physical educators. Journal of Teaching Physical Education, 7, 197- 205. DOI 10.14527/9789756802946

Templin, T. J. (1988). Teacher isolation: A concern for the collegial development of physical educators. Journal of Teaching Physical Education, 7, 197-205. https://doi.org/10.4236/ce.2016.715219

Thomson, W.C. (1994). The contrubition of school climate and hardiness to the level of alienation experienced by student teachers. Dissertation Abstracts International. Vol 54, No 8. https://doi.org/10.1080/00220671.1995.9941310

Toplu, N. (2012). Okul öncesi ve ilköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri , Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi

Zengin, Y., & Kaygın, E. (2016). İşyerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Örgütsel Yabancılaşma İlişkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. International Journal Of Academic Values Studies, 2 (4) 76-98. https://doi.org/10.23929/javs.79