Okul Öncesinde Sosyal Beceri Eğitimi: Psikolojik Sağlamlık Üzerine Etkisi

Hacer KAYABALI; Saide ÖZBEY

doi:10.62416/ijwb-49

Yazarlar

Hacer KAYABALI Hacer KAYABALI-MEB Şehit Suat Yalçın Anaokulu Prof. Dr. Saide ÖZBEY Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi
Saide ÖZBEY Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi https://orcid.org/0000-0001-8487-7579

DOI:

https://doi.org/10.62416/ijwb-49

Anahtar Kelimeler:

Okul Öncesi- Psikolojik sağlamlık- Sosyal Beceri

Özet

Bu araştırmanın amacı okul öncesi eğitim kurumuna devam eden çocuklara uygulanan Sosyal Beceri Eğitim Programı’nın çocukların psikolojik sağlamlıkları üzerine etkisini incelemektir. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ön test-son test kontrol gruplu yarı deneysel model kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Kırıkkale’nin merkez ilçesinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı anaokuluna devam eden 5-6 yaş aralığındaki 13’ü deney, 13’ü kontrol grubunda olmak üzere 26 çocuktan oluşmaktadır. Çalışmada deney grubuna sekiz hafta boyunca haftada üç gün olmak üzere araştırmacı tarafından geliştirilen Sosyal Beceri Eğitimi Programı uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise sınıf öğretmeni tarafından rutin program uygulanmıştır. Araştırmada “Okul Öncesi Çocuklar İçin Sosyal Duygusal İyi Oluş ve Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (PERİK)” kullanılmıştır. Veriler, grup içi karşılaştırmalar için Wilcoxon testi ve gruplar arası karşılaştırmalar için Mann Whitney-U testi kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışma öncesinde deney ve kontrol gruplarına sınıf öğretmenleri tarafından uygulanan ön testte göre psikolojik sağlamlık ölçeğinin İletişim Kurma/Sosyal Performans, Öz Kontrol/Düşüncelilik, Atılganlık, Duygusal İstikrar/Stresle Başa Çıkma ve Keşfedilmekten Hoşlanma alt boyutlarından elde edilen sonuçlar deney ve kontrol gruplarında benzerdir. Ölçeğin Görev Yönelimi alt boyutunda kontrol grubunun lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık elde edilmiştir. Uygulanan program sonrasında yapılan son test verilerinin analizine göre deney grubu puanlarının İletişim Kurma/Sosyal Performans (p<0,05), Öz Kontrol/ Düşüncelilik (p<0,05), Atılganlık (p<0,05), Duygusal İstikrar/Stresle Başa Çıkma (p<0,05), Görev Yönelimi (p<0,05) ve Keşfetmekten Hoşlanma (p<0,05) alt boyutlarında arttığı ve kontrol grubuna göre anlamlı bir farklılık elde edildiği görülmüştür. Son test uygulamasından dört hafta sonra deney grubuna yapılan kalıcılık testinde uygulanan programın tüm alt boyutlarda çocukların psikolojik sağlamlıkları üzerindeki etkisinin devam ettiği saptanmıştır.

Referanslar

Aksoy, P., & Baran, G. (2020). Hikâye Anlatma Temelli ve Oyun Temelli Sosyal Beceri Eğitiminin Anasınıfı Çocuklarının Sosyal Becerilerine Etkisi: Deneysel bir Çalışma. Eğitim ve Bilim, 45(204). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2020.8670

Alisinanoğlu, F. & Özbey, S. (2011). Okul Öncesi Dönemde Sosyal Beceri ve Problem Davranış Eğitimi. Morpa Kültür Yayınları.

Anticich, S. A., Barrett, P. M., Silverman, W., Lacherez, P., & Gillies, R. (2013). The prevention of childhood anxiety and promotion of resilience among preschool-aged children: A universal school based trial. Advances in School Mental Health Promotion, 6(2), 93-121. https://doi.org/10.1080/1754730X.2013.784616

Ashdown, D. M., & Bernard, M. E. (2012). Can explicit instruction in social and emotional learning skills benefit the social-emotional development, well-being, and academic achievement of young children? Early Childhood Education Journal, 39(6), 397-405. https://doi.org/10.1007/s10643-011-0481-x

Avcıoğlu, H. (2007). Sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması (4-6 yaş). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 93-103.

Basım, H. N., & Çetin, F. (2011). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeği'nin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(2), 104-114.

Best Start Resource Centre. (2024). Building resilience in young children. UpToDate. Retrieved 04.04.2024, from https://resources.beststart.org/wp-content/uploads/2018/11/K35-E.pdf

Bugental, D. B., & Grusec, J. (2006). Socialization Theory. In K. H. Rubin (Eds.), Handbook of Child Psychology: Vol. 3. Social, Emotional, and Personality Development (pp. 366-428). New York: Wiley.

Büyüköztürk, Ş. Çakmak, E. K. Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem.

Caldarella, P. & Merrell, K. W. (1997). Common dimensions of social skills of children and adolescents: A taxonomy of positive behaviors. School Psychology Review, 26(2), 264-278. https://doi.org/10.1080/02796015.1997.12085865

Can Yaşar, M. (2011). Anne ve öğretmen görüşlerine göre çocukların sosyal uyum ve becerilerinin incelenmesi. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 13(2).

Chen, H., Hong, Q., Xu, J., Liu, F., Wen, Y., & Gu, X. (2021). Resilience coping in preschool children: the role of emotional ability, age, and gender. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(9), 5027. https://doi.org/10.3390/ijerph18095027

Coie, J. D., Dodge, K. A., & Kupersmidt, J. B. (1990). Peer group behavior and social status. In S. R. Asher & J. D. Coie (Eds.), Peer rejection in childhood (pp. 17–59). Cambridge University Press.

Çetin, M. Ç. (2010). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Stillerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 193-206.

Çiftçi, İ. (2023). The Effect of Psychological Resilience and Social/Emotional Competence on Communication Skills. Synesis, 15(4), 331-344.

Dent Jeyarajah, R., & Cameron Sean, R. J. (2010). Developing resilience in children who are in public care: The educational psychology perspective. Educational Psychology in Practice, 19(1), 3–19. https://doi.org/10.1080/0266736032000061170

Ekinci Vural, D.(2006). Okulöncesi eğitim programlarındaki duyuşsal ve sosyal becerilere yönelik hedeflere uygun olarak hazırlanan aile katılımlı sosyal beceri programının çocuklarda sosyal becerinin gelişimine etkisi. (Yayın No. 189793) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr

Garmezy, N. (1987). Continuities in the study of schizophrenic adults, children vulnerable to psychopathology, and the search for stress-resistant children. American Orthopsychiatric Association, 57(2), 164-174. https://doi.org/10.1111/j.1939-0025.1987.tb03526.x

Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 114-128.

Graham, A. (2011). Strengthening young people’s social and emotional wellbeing. Centre for Children and Young People Background Briefing Series (No. 7). Lismore: Centre for Children and Young People, Southern Cross University.

Gresham, F. M. (2001). Assessment of social skills in children and adolescents. In J. J. W. Andrews, D. H. Saklofske, & H. L. Janzen (Eds.), Handbook of psychoeducational assessment: Ability, achievement, and behavior in children (ss. 325–355). Academic Press.

Gülay, H. & Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. Pegem Akademi.

Harvey, J., & Delfabbro, P. H. (2004). Psychological resilience in disadvantaged youth: A critical overview. Australian Psychologist, 39(1), 3-13. https://doi.org/10.1080/00050060410001660281

Holopainen, L., Lappalainen, K., Junttila, N., & Savolainen, H. (2012). The role of social competence in the psychological well-being of adolescents in secondary education. Scandinavian Journal of Educational Research, 56(2), 199-212. https://doi.org/10.1080/00313831.2011.581683

Hong, Y. (2003). Cultural meaning of group discussions on problematic moral situations in Korean kindergarten classrooms. Journal of Research in Childhood Education, 18(3), 179-192. https://doi.org/10.1080/02568540409595033

Işık, M. (2007). Anasınıfına devam eden beş-altı yaş çocuklarına sosyal uyum ve beceri ölçeğinin uyarlanması ve uygulanması. (Yayın No. 207045) [Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr

Kapıkıran, N. A., İvrendi, A. B., & Adak, A. (2006). Okul öncesi çocuklarında sosyal beceri: Durum saptaması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 19-27.

Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınevi.

Katz, L. G., & McClellan, D. E. (1991). The teacher’s role in the social development of young children. ERIC

Kuru, N., Ungar, M., & Akman, B. (2023). Child refugee's social skills and resilience: Moderating effects of time in refugee camp, parental education, and preschool attendance. Infant and Child Development, 32(4), e2424. https://doi.org/10.1002/icd.2424

Ladd, G. W., Birch, S. H., & Buhs, E. S. (1999). Children’s social and scholastic lives in kindergarten: Related spheres of influence. Child Development, 70(6), 1373–1400. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00101

LeBuffe, P. A. (2002). Can we foster resilience? An evaluation of a prevention program for preschoolers. Early Childhood Research & Practice, 4(2).

Lynch, S. A., & Simpson, C. G. (2010). Social skills: Laying the foundation for success. Dimensions of early childhood, 38(2), 3-12.

Masten, A. S., & Coatsworth, J. D. (1998). The development of competence in favorable and unfavorable environments: Lessons from research on successful children. American psychologist, 53(2), 205. https://doi.org/10.1037/0003-066X.53.2.205

Mayr, T., & Ulich, M. (2009). Social-emotional well-being and resilience of children in early childhood settings - PERIK: An empirically based observation scale for practitioners. Early Years: An International Journal of Research and Development, 29(1), 45-57. https://doi.org/10.1080/09575140802636290

McGinnis, E. & Research P. (2016). Erken çocukluk döneminde sosyal beceri öğretim programı (Z. Doğan vd. Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.

Mize, J. (1995). Coaching preschool children in social skills: A cognitive-social learning curriculum. In G. Cartledge & J. Milburn (Eds.), Teaching social skills to children and youth (ss. 237-261). Boston: Allyn and Bacon.

Mokarram, F., Kazemi, R., & Taklavi, S. (2021). The effectiveness of emotional-social skills training on emotional/social competence and psychological well-being of single-parent girls. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal (RRJ), 10(1), 145-154.

Ogelman, H. G., & Kahveci, D. (2023). Küçük çocukların sosyal becerileri ile sosyal duygusal iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Journal of Sustainable Education Studies, 4(2), 75-90.

Ogelman, H. G., Seçer, Z., Alabay, E., & Feyza, U. Ç. A. R. (2012). Okul öncesi 5-6 yaş grubu çocukların bilişsel gelişimleri ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 391-402.

Önalan, F. A. (2006). Sosyal yeterlilik, sosyal beceri ve yaratıcı drama. Yaratıcı Drama Dergisi, 1(1), 39-58.

Öner, Ş. & Özbey, S. (2022). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal bilgiyi işleme becerileri ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal Of Social, Humanities And Administrative Sciences, 8(53).

Özbey, S. (2009). Anaokulu ve anasınıfı davranış ölçeğinin (PKBS-2) geçerlik güvenirlik çalışması ve destekleyici eğitim programının etkisinin incelenmesi. (Yayın No. 227837) [Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr

Özbey, S. (2019). Okul öncesi çocuklar için sosyal duygusal iyi oluş ve psikolojik sağlamlık ölçeğinin (PERİK) geçerlik güvenirlik çalışması. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 756-786.

Özbey, S., Erata, F., & Yavuz, K. (2022). Okul öncesi dönem çocuklarında iyi oluş ve psikolojik sağlamlık: Değer davranışlarının ve özdüzenleme becerilerinin yordayıcı etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 20(44), 351-383.

Samancı, O & Diş, O. (2016). Sosyal becerileri zayıf olan ilkokul öğrencilerinin tutum ve davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(2), 573-590.

Sanders, M. T., Welsh, J. A., Bierman, K. L., & Heinrichs, B. S. (2020). Promoting resilience: A preschool intervention enhances the adolescent adjustment of children exposed to early adversity. School Psychology, 35(5), 285–298. https://doi.org/10.1037/spq0000406

Schneider, B. H., & Byrne, B. M. (1985). Children's social skills training: A meta-analysis. In B. Schneider, K. Rubin, & J. Ledingham (Eds.), Children's peer relations: Issues in assessment and intervention (pp. 175-192). New York: Springer-Verlag.

Senemoğlu, N. (2012). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Pegem Akademi Yayınları.

Sevinç, M. (2005). Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. Morpa Kültür Yayınları.

Shapıro, L. E. (2004). Yüksek EQ’lu Bir Çocuk Yetiştirmek: Anne Babalar İçin Duygusal Zeka Rehberi (Ü. Kartal, Çev.). Varlık Yayınları.

Stomff, M. (2019). Development of resilience in children and teenagers: A meta-analysis of empirical studies from 2006–2017 (Personality and mental state). Romanian Journal of Psychological Studies (RJPS).

Şahan Aktan, B. & Önder, A. (2018). Okul Öncesi Dönemde Psikolojik Dayanıklılık. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 20-30.

Thayer, S. C. (2012). Early social-emotional competence: preschool and kindergarten predictors. [Doctoral dissertation, George Mason University]. Virginia: USA.

Toraman, Ç., Sarıgedik, E., Toraman, M. Ç., & Noyan, C. O. (2023). Kurum bakımında kalan ergenlerin, psikolojik dayanıklılık, öz yeterlilik ve sosyal-duygusal öğrenme becerilerinin değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 34(1), 169-184

Twohig, K. M. (2004). The relationship between social skills and resiliency among preschool children. [Master's thesis]. University of Northern Iowa.

Uslu, Ş. S., & Demiriz, S. (2022). Erken çocuklukta yılmazlığın yordayıcısı olarak sosyal değerler kazanımı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 56(56), 76-97.

Werner, E. E. (1984). Resilient children. Young Children, 40(1), 68-72.

Yıldırım, G., & Karaman, N. N. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal duygusal uyumları ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Turkish Studies, 11(9), 965-978.

Yörük, İ. (2019). Özel yetenekli öğrencilerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin benlik saygısı, akran ilişkileri ve ebeveyn tutumları açısından incelenmesi. (Yayın No. 563093) [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr

Yukay, M. (2006). Okul öncesi dönemdeki çocukların kişilerarası ilişkilerini geliştirmeye yönelik hazırlanmış sosyal beceri eğitimi programının değerlendirilmesi. O. Ramazan, K. Efe & G. Güven (Edt.), I. Uluslararası Okulöncesi Eğitim Kongresi. (ss.9-16). Yapa Yayınları.

Zhu, J., Zhang, Z., Xu, P., Huang, K., & Li, Y. (2023). Unsociability and social adjustment of Chinese preschool migrant children: The moderating role of resilience. Frontiers in Psychiatry, 14, 1074217. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2023.1074217